#002 Pojęcia

Wiele pojęć związanych ze zrównoważonym budownictwem pochodzi z języka angielskiego. Nie wszystkie jeszcze doczekały się sprawdzonych tłumaczeń. W nomenklaturze anglojęzycznej często dla uproszczenia używa się pojęcia carbon, czyli po prostu „węgiel”. Spróbujmy uporządkować nieco wiedzy w tym temacie.

Udostępnij:

Musimy mieć na uwadze, że w tym kontekście pod hasłem „węgiel” najczęściej kryje się nie tylko dwutlenek węgla, ale również inne gazy cieplarniane, które obok dwutlenku węgla są emitowane podczas produkcji przedmiotów, budowy budynków, pozyskiwania surowców i energii, przemieszczania się różnymi środkami transportu itp. Razem te gazy nazywane są ekwiwalentem dwutlenku węgla (CO2e). Dzięki takiemu uproszczeniu jesteśmy w stanie ocenić ślad węglowy różnych procesów i przedmiotów.

Budżet węglowy (ang. carbon budget) – „maksymalna wielkość skumulowanej globalnej antropogenicznej emisji dwutlenku węgla (CO2) netto, która z określonym prawdopodobieństwem spowodowałaby ograniczenie globalnego ocieplenia do określonego poziomu, z uwzględnieniem wpływu innych antropogenicznych czynników klimatycznych”[1]

CO2e (ang. carbon dioxide equivalent) – ekwiwalent dwutlenku węgla. Jest to “uniwersalna jednostka służąca do pomiaru emisji gazów cieplarnianych, która odzwierciedla ich różny współczynnik ocieplenia globalnego. Określa stężenie dwutlenku węgla, którego emisja do atmosfery miałaby identyczny skutek jak dane stężenie porównywalnego gazu cieplarnianego. CO2e jest wyrażane w ppmv.”[2]

Greenwashing (ang.) – jest to potoczne określenie na wywoływanie wrażenia, że dane rozwiązania są ekologiczne, ale w rzeczywistości mają jedynie wartość estetyczną lub marketingową i nie przyczyniają się do zmniejszenia emisji CO2e.[3]

Offset węglowy (ang. carbon offset) – jest to „proces kompensacji pozostałego bilansu emisji dwutlenku węgla poprzez wkład, zwykle finansowy, w rozwiązania mające na celu redukcję emisji w innych miejscach. Zazwyczaj jest to realizowane poprzez tworzenie funduszy kompensacji emisji dwutlenku węgla, które następnie inwestują w energię odnawialną i inne środki redukcji emisji dwutlenku węgla”[4]

Sekwestracja węgla (ang. carbon sequestration, carbon capture & storage – CCS) – „proces polegający na wychwytywaniu dwutlenku węgla ze spalin oraz jego magazynowaniu, nazywany również sekwestracją dwutlenku węgla. Technologia ta ma na celu ograniczenie jego emisji do atmosfery.”[5]

Ślad węglowy (ang. carbon footprint) – „całkowita suma emisji gazów cieplarnianych wywołanych bezpośrednio lub pośrednio przez daną osobę, organizację, wydarzenie lub produkt. Jest rodzajem śladu ekologicznego. Ślad węglowy obejmuje emisje dwutlenku węgla, metanu, podtlenku azotu i innych gazów szklarniowych (cieplarnianych) wyrażone w ekwiwalencie CO2. Miarą śladu węglowego jest tCO2e – tona ekwiwalentu dwutlenku węgla”[6]

Wbudowany ślad węglowy (ang. embodied carbon) – czasem nazywany węglem wcielonym. „Emisja dwutlenku węgla podczas produkcji materiałów budowlanych, ich transportu i instalacji na miejscu, a także ich utylizacji po zakończeniu eksploatacji.”[7]

Węgiel operacyjny (ang. operational carbon) – „Operacyjne emisje dwutlenku węgla to emisje związane z energią wykorzystywaną do uruchomienia budynku po ukończeniu, w takich aspektach, jak ogrzewanie, chłodzenie, wytwarzanie ciepłej wody, oświetlenie, windy, komputery, ładowanie telefonów komórkowych, gotowanie i inne. W większości istniejących budynków zapotrzebowanie na energię jest zaspokajane poprzez spalanie gazu w kotłach lub wykorzystanie energii elektrycznej.”[8]

Węgiel w całym cyklu życia (ang. whole life carbon – WLC) – składają się na niego dwa czynniki: węgiel operacyjny oraz wbudowany ślad węglowy.[9] Ocena WLC budynku jest kluczowa do osiągnięcia zerowej emisji netto, omówionej poniżej.

Zerowa emisja netto (ang. net-zero)

Na początek wprowadźmy pojęcie, które pomoże nam się zorientować w dążeniu do dekarbonizacji procesów budowlanych. Zerowa emisja netto[10], to inaczej mówiąc efekt bilansu dwóch wartości mierzonych w kgCO2e:[11]

  1. Emisji – zawierającej się w materiałach budowlanych, oraz wytworzonej podczas budowy i funkcjonowania budynku aż do jego rozbiórki.
  2. Kompensacji – za pomocą stosowania instalacji odnawialnych źródeł energii na działce, przechowywania węgla (ang. carbon storage) oraz pozyskiwania potrzebnej energii z OZE znajdujących się poza terenem inwestycji (np. od zewnętrznych dostawców).


Jeżeli te dwie wartości są równe, to możemy mówić o zerowej emisji netto. Jeżeli wartość emisji wyrażonej w kgCO
2e jest większa niż kompensacji, to w tym momencie mamy wynik pozytywny (ang. carbon positive). Gdy wartość kompensacji przekracza wartość kgCO2e emisji, mówimy o wyniku negatywnym (ang. carbon negative). Przy czym należy pamiętać, że z węglem jest jak z koronawirusem – wynik pozytywny wcale nie oznacza, że należy się cieszyć. To znak, że wartość CO2e po prostu jest dodatnia, a nasz budynek trzeba poddać węglowej kwarantannie i dalej redukować węgiel wcielony. Wynik negatywny oznacza, że skompensowaliśmy więcej CO2e niż wyemitowaliśmy, a nasz budynek jest zdrowy i raczej nie będzie zarażał środowiska. To krok w dobrą stronę, ale nie dajmy się zwieść – jeżeli nie będziemy uważni to wpadniemy w pułapkę offsetowania[12].

Emisje

W sektorze budowlanym emisje zachodzą głównie na trzech etapach: podczas produkcji materiałów budowlanych, na placu budowy oraz w trakcie funkcjonowania budynku. Jest jeszcze czwarty – etap widmo, o którym często się nie mówi i z reguły jest pomijany w tym bilansie. To rozbiórka budynku. Jest ona związana zarówno z emisjami zawartymi w materiałach budowlanych oraz na placu budowy. Rozbiórka budynku daje nam szansę na odzyskanie niektórych elementów i materiałów oraz na zachowanie części tkanki budowlanej, w której stworzenie już kiedyś została włożona energia emitująca CO2. Temat emisji jest bardzo szeroki zwłaszcza w kontekście materiałów budowlanych. Ten i pozostałe elementy będą szerzej omówione w kolejnych wpisach.

 

Kompensacja

Gdy zmierzymy węgiel wcielony (embodied carbon) pochodzący z materiałów budowlanych, placu budowy oraz energii potrzebnej do funkcjonowania budynku (operational energy), musimy tę wartość skompensować. Możemy to zrobić w ramach projektu na terenie budowy lub poza nim. Przykładowo możemy zastosować instalacje OZE na naszej działce lub budynku lub zapłacić komuś za wyprodukowanie prądu z OZE gdzieś indziej. Możemy posadzić drzewa na naszej działce lub zastosować technologie umożliwiające sekwestrację węgla. Możemy też zastosować offset, czyli na przykład zapłacić za zalesianie obszarów poza naszą działką. Kompensacja to na tyle ciekawy temat, że poświęcę temu oddzielny wpis. Rozwinę w nim różne metody kompensacji oraz jak je priorytetyzować, wyjaśnię także jak kompensować z głową i na co uważać, by uniknąć greenwashing’u.

 

Piotr Żelaznowski